Het is weer die tijd van het jaar. De tijd van gezellig samen zijn, lekker eten en… de tijd van cadeautjes. Die cadeautjes zijn natuurlijk verpakt. Over de zin en onzin van verpakkingspapier ga ik het niet hebben, per slot van rekening is dat allemaal sorteerbaar en recycleerbaar. Maar helaas is niet elke verpakking sorteerbaar en dus recycleerbaar. Tot mijn grote frustratie zijn nog te veel verpakkingen niet recycleerbaar. Niet omdat het materiaal waaruit ze bestaan niet recycleerbaar is, maar omdat ze een mengeling zijn van verschillende materialen waardoor ze niet gesorteerd kunnen worden. De zogenaamde multimateriale verpakkingen.

Die multimateriale verpakking komt best wel vaak voor. Denk maar aan de papieren broodzak met een plastic venster uit de supermarkt, papieren feestbordjes met een plastic coating of de verpakking van je nieuwe sokken die je voor kerst kreeg en die bestaan uit een bizarre mengeling van plastic en papier. Het zijn allemaal verpakkingen die we niet meer kunnen recycleren en die we bijgevolg bij het restafval moeten smijten. Ze zullen dus helaas verbrand of gestort worden terwijl, moesten ze uit één materiaal bestaan, ze gerecycleerd zouden worden.

Wat doen we daaraan? In België is er een koepel van verpakkingproducerende bedrijven (Fost Plus) die hierover waakt. Zij vragen geld van hun leden (producenten van verpakkingen) en gebruiken dat geld om verpakkingen zo veel mogelijk te recycleren. Dat is zeer goed en één van de gevolgen is dat we in België al jarenlang de sorteerkampioen van Europa zijn. Toch wat thuis betreft. Om te voldoen aan de beoogde doelstellingen zullen we niet alleen thuis goed moeten sorteren, maar ook op school, op het werk, in de openbare ruimte…

Fostplus stimuleert hun leden om de juiste verpakkingen te gebruiken door voor verschillende verpakkingen verschillende tarieven te vragen. Voor elk verpakkingsmateriaal wordt jaarlijks een zogenaamd Groene Punt-tarief vastgelegd dat voor de materialen die gerecycleerd worden. Die is gebaseerd op de zogenaamde ketenkost van dit materiaal: de nettokost om dit materiaal in te zamelen, te sorteren en te recycleren. Hoe makkelijker sorteer- en recycleerbaar, des te lager het tarief. Hoe moeilijker, des te hoger het tarief. Voor 2022 is het laagste groene punt tarief dat van ‘aluminium’ (u weet wel, blikjes) (4,11€c/kg). Het hoogste tarief geldt voor ‘andere folies’ (niet PE; 144,83 €c/kg).

Maar voor onze zoektocht in het verhaal van de multimaterialen moeten we niet kijken in de gewone tarieven, daarvoor bestaan er speciale ontradingstarieven. Het gaat voornamelijk over verpakkingsmaterialen die een complexe structuur hebben, bijvoorbeeld bestaande uit verschillende materialen die niet gescheiden kunnen worden of omdat er (nog) geen afzetmogelijkheden voor het recyclaat bestaan. Dergelijke verpakkingstypes betalen een tarief dat 20% hoger ligt dan het hoogste tarief van de gerecycleerde materialen, in casu ‘andere folies’ (173,79 €c/kg).

U ziet dus dat er wel een incentive is voor bedrijven om minder gemengde verpakkingen te gebruiken, maar die is heel klein. Als ik mijn broodzak weeg is die 10g. Met andere woorden: 1 000 brodzakken kosten 17 euro en 37 cent. Peanuts voor een grote supermarkt.

Daarbovenop zijn er ook enkele verpakkingstypes geïdentificeerd die, naast het feit dat ze niet gerecycleerd kunnen worden, ook nog eens het ganse sorteer- en of recyclageproces verstoren. Als die categorie in de blauwe zak terecht komt, vermindert die de toepassingsmogelijkheden van het recyclaat. Dergelijke verpakkingstypes betalen een tarief dat 100% hoger ligt dan het hoogste tarief van de gerecycleerde materialen (289,65 €c/kg). Een voorbeeld om dit te illustreren: voor een gewone kartonnen verpakking draagt een Fost Plus lid slechts 10,07 €c/kg bij. Maar voor een kartonnen verpakking met méér dan 15 % plastic coating – zoals gelamineerde papieren zakjes voor poeders van soep/saus – is het tarief 173,79 €c/kg. En voor kartonnen verpakking met coating en metalen bodem – zoals sommige chipskokers – draagt men 289,65€c/kg bij. Zo’n Pringles doos is dus het ergste van alle verpakkingen: het is niet recycleerbaar maar omdat het wel zo lijkt beland het dan vaak tussen het recyclagemateriaal en moet het er uit weggesorteerd worden.

Dus u kan als consument wel een keuze maken: kies voor monomateriale verpakkingen: verpakkingen uit één materiaal of verpakkingen waarvan de materiaen op zijn minst makkelijk te scheiden zijn. Zo kan er zo veel mogelijk gerecycleerd worden.

Maar liever nog, beste bedrijven, stop met de productie van multimateriale verpakkingen. Ze geven soms de illusie van recycleerbaar te zijn maar vallen eigenlijk in dezelfde categorie als de plastic zakjes van bij de supermarkt waarvan we allemaal toch heel blij zijn dat we er vanaf zijn. Want we kunnen consumenten wel blijven vragen om beter te sorteren, maar als er op dit ogenblik door de leden van Fost Plus nog steeds zo’n 17.000 ton huishoudelijke verpakkingen op de Belgische markt gebracht die niet gerecycleerd kunnen worden. Dan ligt er zeker ook een stuk verantwoordelijkheid bij de bedrijven die die verpakkingen produceren.

Als bij al zal het een samenspel moeten zijn. Consumenten die bewust kiezen voor minder verpakking en -indien wel verpakking- meer  monomateriale verpakking. Producenten die de consument steeds meer de mogelijkheid geeft om die keuzes te maken door alternatieven aan te bieden (shout out naar de verpakkingsvrije winkels in Leuven van Content!). En de overheid die de regels zo maakt dat het aantrekkelijker wordt voor consumenten en producenten om deze keuzes te maken.

Want als we allemaal samenwerken komen we misschien wel bij een wereld waarbij er geen bruine zak meer nodig is omdat we alles kunnen recycleren. Dat zou pas een echt mooi kerstgeschenk zijn!